Reclamebordspellen door de jaren heen

Nog ver voor de speldjes en sleutelhangers waren merken en bedrijven al actief met 'hebbedingetjes' bij hun producten. Vooral in de eerste helft van de twintigste eeuw ontwikkelde zich de hype van het reclamebordspel (ganzenbord varianten). Het is flink uitgeblust, maar zelfs tot de dag van vandaag zie je ze nog wel eens terug. Ganzenbordvarianten waarbij reclame op het speelbord stond of de pionnen miniaturen van pakjes zeeppoeder waren. (Klik hier voor de spelregels van het ganzenbordspel.)

Thee spel C en A spel
Thee spel C&A spel

Inspelend op de oer Hollandse spelletjes cultuur van de winteravonden, kon je bij producten met zegeltjes van de verpakking en een kleine bijbetaling deze speelvellen verkrijgen. Het waren vaak losse dun papieren spelen waar u bij dit artikel een aantal voorbeelden van ziet. Je stuurde de uitgeknipte zegeltjes of logo's op aan de fabrikant en kreeg vervolgens in een enveloppe het spel thuisgestuurd.
Vooral na de uitvinding van het lithografisch drukken waardoor veel fijner illustratief kon worden gedrukt was het bordspel gemeengoed geworden in de negentiende eeuw. In de periode van de industriële revolutie ontwikkelde de consumentensamenleving zich. Er werd veel massaler en ook voorverpakt verkocht. Het 'merk' kwam op en de producenten realiseerden zich al heel vroeg dat de consument via naamsbekendheid verleid kon worden om het product te blijven kopen.

BLOOKER spel (biscuits en chocolade) Groot Eiffeltoren spel
BLOOKER spel (biscuits en chocolade) Groot Eiffeltoren spel

Dit gebeurde via advertenties en affiches, maar ook door een met merknaam bedrukt bordspel. Men drong de huiskamer binnen en kinderen gingen moeder vragen te kopen om de begeerde zegeltjes bijeen te krijgen.
De biscuit en chocolademerken waren voorlopers in deze trend. Het oudst bekende Nederlandse bordspel is van BLOOKER (biscuits en chocolade) en uitgebracht rondom de wereldtentoonstelling in Parijs in 1889. We zien de toen gebouwde Eiffeltoren en prominent afgebeelde Blookervlaggen. De koppeling aan een historische gebeurtenis is een bekend thema.
Andere biscuitmerken keken dit voorbeeld snel af. De vele - nu soms al bijna vergeten - biscuitproducenten zoals Nutrix (kabouterspel), Patria, Verkade, NBF en kwatta brachten allen hun eigen spel uit.

Nutrix (kabouterspel) Nieuw rondreisspel
Nutrix (kabouterspel) Spel Nieuw rondreis

De firma HELDER uit Zwolle mag wel tot de meest productieve, langlopende en kwalitatief hoogstaande uitgevers van reclamebordspellen gerekend worden. Ze hebben er tussen 1895 en 1935 tenminste 8 verschillende uitgegeven, vaak rondom maatschappelijke thema’s of actuele gebeurtenissen.

Spel van Boldoot Helders voetbalspel
Spel van Boldoot Helder's voetbalspel
Ook zeep en wasmiddelen zijn goed vertegenwoordigd in de collectie van bijna 200 varianten die Gerry Broersma met de jaren bijeen verzameld heeft. Boldoot (dus meer dan eau de cologne) bracht in 1909 een door Daan Hoeksema fantastisch geïllustreerde ganzenbordvariant uit. Daan Hoeksema (1879 - 1935) bekend als ontwerper van Flipje van Tiel heeft een groot aantal bordspellen ontworpen. Naast van Boldoot is hij ook de tekenaar van het Flip en Flapspel (1927), de twee hondjes die de wereld overgaan en vele avonturen beleven.
Vanaf 1930 is het bijna niet meer te overzien wie er een bordspel uitbracht. Elk zichzelf een beetje respecterend bedrijf of organisatie kwam wel met een eigen spel. Ook na de 2e wereldoorlog zien we de rage gewoon weer doorgaan.

Flip en Flapspel (1927) Boldoot spel
Spel Flip en Flap (1927) Spel Pax Polish

Gerry Broersma heeft een aantal bordspellen dubbel en wil graag ruilen om zijn collectie verder uit te breiden. Heeft u nog iets liggen dan kunt u contact met hem opnemen. Ook verzorgt hij een tweetal lezingen/beeldpresentaties rondom het ganzenbord en reclamebordspellen. Ook daarvoor kunt u contact met hem opnemen via e-mailadres

Gerry Broersma - Joure

Klik hier voor nog meer bordspellen: AVRO, Simplex, Vlieg en Sport, Esso, Radion, Centra Distributie, De Jong's Cacao en Het Piggelmeespel

Gerry stond op De Stip in Koffietijd (9 maart 2018):
Klik om te kijken

© www.moetjekijken.nl